Diz eklemi, vücudun en büyük ve en karmaşık yapılarından biridir. Diz kapağı (patella), uyluk kemiği (femur) üzerinde bir oluğun içinde yer alır ve bacak hareketleri sırasında bu olukta düzgün bir şekilde kaymalıdır. Ancak bazı kişilerde bu mekanizma bozulur ve patella dışa doğru kayar ya da tamamen çıkabilir. Bu duruma patellar instabilite denir.
Tekrarlayan diz kapağı çıkmaları, günlük yaşamı ciddi şekilde kısıtlayabilir. Bu hastalarda patella stabilizasyonu adı verilen cerrahi yöntemlerle diz kapağının normal konumunda kalması sağlanır.
🔍 Patellar İnstabilite Nedir?
Patellar instabilite, diz kapağının (patella) olması gereken olukta (trochlear groove) stabil şekilde duramaması durumudur.
Genellikle dışa (lateral) doğru kayma veya çıkma şeklinde olur.
📌 En sık görülen durumlar:
-
İlk travmatik çıkık sonrası tekrar çıkık gelişmesi
-
Kronik gevşeklik ve yerinden oynamalar
-
Yapısal anatomik bozukluklar (yüksek patella, trochlea displazisi)
-
Kas dengesizlikleri
-
Bağ dokusu gevşekliği (hipermobilite sendromları)
🧒 Kimlerde Görülür?
-
Genç ve aktif bireylerde (özellikle kadınlarda daha yaygındır)
-
Sporcularda ani yön değiştirme hareketleri sırasında
-
Travmaya bağlı diz kapağı çıkıkları sonrası
-
Doğuştan yapısal risk taşıyan bireylerde
⚠️ Belirtiler
-
Diz kapağında kayma hissi veya çıkma
-
Tekrarlayan diz kilitlenmesi
-
Özellikle merdiven çıkarken ağrı ve güvensizlik hissi
-
Dizin boşalması, düşme korkusu
-
Dizde şişlik ve hassasiyet (akut çıkık sonrası)
🧪 Tanı Yöntemleri
-
Fizik muayene: Patellar hareket açıklığı, yer değiştirme testi (Apprehension test)
-
Röntgen: Patella yüksekliği, trochlear oluk yapısı
-
MR: Yumuşak doku hasarları (özellikle MPFL yırtığı), kemik ödemi, kıkırdak hasarı
-
BT: Torsiyonel deformiteler, TT-TG mesafesi ölçümü (tibial tubercle-trochlear groove)
🩺 Tedavi Seçenekleri
✅ 1. Konservatif (Ameliyatsız) Tedavi
İlk kez gelişen ve kendiliğinden yerine oturan çıkıklarda önerilir.
-
Dizlik veya bandaj
-
Kısa süreli istirahat
-
Ağrı kesici – antiinflamatuar tedavi
-
Fizik tedavi ve kas güçlendirme egzersizleri
-
Quadriceps ve vastus medialis kaslarının eğitimi
📌 Ancak birden fazla çıkık yaşanmışsa, yapısal bozukluk varsa veya genç yaşta ilk çıkıktan sonra yüksek tekrarlama riski varsa cerrahi düşünülmelidir.
🛠️ Cerrahi: Patella Stabilizasyonu Ameliyatları
Cerrahi yöntem, hastanın anatomik yapısına, yaşına, spor geçmişine ve instabilitenin şiddetine göre kişiye özel planlanır. En sık uygulanan yöntemler:
🔹 MPFL Rekonstrüksiyonu (Medial Patellofemoral Ligament Onarımı)
Patellanın iç kısmında yer alan MPFL, çıkık sonrası genellikle yırtılır. Bu bağ, tekrar yerinden alınarak (genellikle hamstring grefti ile) yeniden oluşturulur.
-
En sık tercih edilen yöntemdir
-
Tekrarlayan çıkıkların %90’ından fazlasında yeterlidir
-
Artroskopik ya da mini açık cerrahi ile yapılabilir
-
Sporcular için hızlı dönüş sağlar
🔹 Tibial Tuberositas Transpozisyonu (TTT veya Fulkerson Osteotomisi)
Patella yolağının dışa kayma eğilimi varsa, patella bağı (patellar tendon) altındaki kemik yer değiştirilerek yeniden sabitlenir.
-
TT-TG mesafesi artmış hastalarda uygulanır
-
Eklem içi bası dengesini düzeltir
-
MPFL ile kombine edilebilir
🔹 Trochleoplasti (Oluk Şekillendirme Ameliyatı)
Trochlear oluk çok sığ veya düzse, bu oluk yeniden şekillendirilir.
-
Gelişmiş vakalarda uygulanır
-
MPFL onarımı ile birlikte yapılabilir
🔹 Lateral Release / Lateral Retinakulum Gevşetme
Patellayı dışa çeken yapılar gevşetilerek daha ortalanmış bir hareket sağlanır. Günümüzde tek başına nadiren tercih edilir, genellikle kombine cerrahilere eklenir.
⏱️ İyileşme Süreci
-
Ameliyat sonrası 3–6 hafta arası dizlik ve koltuk değneği kullanımı
-
-
haftadan itibaren kontrollü diz hareketleri
-
-
-
haftadan itibaren kas güçlendirme egzersizleri
-
-
-
aydan itibaren normal aktiviteye dönüş
-
-
Sporcular için sahaya dönüş süresi genellikle 4–6 aydır
⚠️ Komplikasyonlar
-
Diz hareket kısıtlılığı
-
Nadir de olsa tekrar instabilite
-
Kıkırdak hasarı ilerlemesi (gecikmiş tedavide)
-
Greft gevşemesi veya kemik kaynamasında gecikme (osteotomi sonrası)
🎯 Sonuç
Patella instabilitesi, özellikle genç ve aktif bireylerde hem fiziksel hem psikolojik olarak yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir durumdur.
Doğru hasta seçimi, detaylı değerlendirme ve kişiye özel cerrahi planlama ile patella stabilizasyon ameliyatları, yüksek başarı oranları ile diz kapağının tekrar çıkmasını önler ve fonksiyonel iyileşme sağlar.
Diz kapağınızda kayma hissi yaşıyor, çıkık geçirmiş ya da spor yaparken güvensizlik hissediyorsanız, doğru tanı ve tedavi için kliniğimize başvurabilirsiniz.
Op. Dr. Numan Atılgan – Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
