🦶 Çocuklarda Ayak ve Ayak Bileği Problemleri: Belirtiler, Nedenler ve Tedavi Yöntemleri
Op. Dr. Numan Atılgan – Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
Çocukların ayak ve ayak bileği sağlığı, genel fiziksel gelişimlerinin önemli bir parçasıdır. Doğumdan itibaren fark edilen ya da yürümeye başladıktan sonra ortaya çıkan ayak ve ayak bileği bozuklukları, zamanında tanı konulup uygun şekilde tedavi edilmezse kalıcı yürüme bozukluklarına ve ayak deformitelerine neden olabilir.
Her çocuk farklı gelişim evrelerinden geçtiği için, bazı ayak problemleri normal gelişimin bir parçası olabilirken, bazıları tıbbi müdahale gerektirir. Bu nedenle ebeveynlerin erken farkındalığı ve uzman takibi çok önemlidir.
🔍 Çocuklarda En Sık Görülen Ayak ve Ayak Bileği Problemleri
✅ 1. Pes Planus (Düz Tabanlık)
-
Ayak tabanındaki iç kavisin yetersiz olmasıdır
-
Çoğu zaman 6 yaşına kadar fizyolojik ve geçicidir
-
Ailede düz tabanlık varsa risk artar
-
Belirti verir: çabuk yorulma, ayakta dururken içe basma
-
Tedavi: Genellikle takip, gerekirse tabanlık – cerrahi nadiren gerekir
✅ 2. Pes Cavus (Çukur Tabanlık)
-
Ayak tabanının normalden fazla kavsi olması
-
Nöromüsküler hastalıklara (Charcot-Marie-Tooth vb.) eşlik edebilir
-
Denge bozukluğu, tekrarlayan burkulmalar ve ağrı görülebilir
-
Erken tanı nörolojik yönüyle çok önemlidir
-
Tedavi: Ortopedik ayakkabı, fizik tedavi veya cerrahi
✅ 3. Metatarsus Adductus (İçe Dönük Ayak Ön Kısmı)
-
Doğumda fark edilir, genellikle her iki ayaktadır
-
Ayak ön kısmı içe doğru kıvrıktır
-
Hafif formlar kendiliğinden düzelebilir
-
Esnek değilse egzersiz, atel ya da alçı gerekebilir
✅ 4. Clubfoot (Doğuştan Çarpık Ayak – Pes Ekinovarus)
-
Ayak içe, aşağıya ve içe dönmüş durumdadır
-
Her 1000 doğumda 1–2 oranında görülür
-
Tedaviye doğumdan sonraki ilk haftalarda başlanmalıdır
-
Ponseti yöntemi (seri alçılama + tenotomi) standart tedavidir
-
Ciddi olgularda cerrahi gerekebilir
✅ 5. Ayak Bileği Burkulmaları ve Ligament Yaralanmaları
-
Özellikle 5 yaş sonrası aktif çocuklarda sık görülür
-
Bilekte şişlik, hassasiyet ve üzerine basamama gibi şikayetler olur
-
Erken yaşta geçirilmiş ciddi burkulmalar ileride kronik instabiliteye yol açabilir
-
Tedavi: İstirahat, bandajlama, fizik tedavi, nadiren cerrahi
✅ 6. Tarsal Koalisyon (Kemikler Arası Bağlantı – Füzyon)
-
Ayağın iki kemik arasında anormal bağ dokusu veya kemik birleşmesi
-
Genellikle ergenlikte ortaya çıkar
-
Sert, ağrılı ayak, burkulma eğilimi ile kendini gösterir
-
Radyolojik tanı önemlidir
-
Tedavi: Ortez, istirahat, gerekirse cerrahi
✅ 7. Topuk Ağrısı (Sever Hastalığı)
-
8–14 yaş arasındaki aktif çocuklarda topuk kemiği büyüme plaklarının zorlanmasına bağlıdır
-
Özellikle koşu, futbol, basketbol gibi sporlarda sık görülür
-
Ağrı, topukta hassasiyet, sabah tutukluğu gibi belirtiler vardır
-
Tedavi: İstirahat, soğuk uygulama, germe egzersizleri, tabanlık
✅ 8. Yürüme Bozuklukları ve Yürüyüş Anomalileri
🔹 İçe Basma (İnternal Tibial Torsiyon / Femoral Anteversiyon):
-
Çocuk yürürken ayak uçları içe doğru döner
-
Genellikle 3–6 yaş arasında kendiliğinden düzelir
-
Ağrı veya düşme eşlik ediyorsa değerlendirilmelidir
🔹 Parmak Ucu Yürüme:
-
Yeni yürümeye başlayan çocuklarda sık görülür
-
Çoğu geçicidir; ancak nörolojik hastalık belirtisi de olabilir
-
2 yaş sonrası devam ediyorsa uzman görüşü gerekir
🧪 Tanı Yöntemleri
-
Fizik muayene ve yürüme analizi
-
Gerektiğinde röntgen, MR veya BT görüntüleme
-
Gelişimsel ve nörolojik muayene
-
Taban basınç ölçümleri (pedobarografi)
🩹 Tedavi Seçenekleri
Tedavi her zaman kişiye özeldir ve çocuğun yaşına, semptomlarına, altta yatan nedene göre planlanır:
-
Ortopedik ayakkabı ve tabanlıklar
-
Germe ve kuvvetlendirme egzersizleri
-
Seri alçılama (özellikle doğumsal deformitelerde)
-
Ayak bileği ortezleri (AFO)
-
Cerrahi müdahale (gerektiğinde ve doğru zamanda)
-
Aileye eğitim ve düzenli takip
👪 Ailelere Öneriler
-
Çocuğun yürüyüşünü ve ayak şeklini düzenli gözlemleyin
-
Ayakkabı seçimini bilinçli yapın: destekli, yumuşak tabanlı ve doğru numara
-
Ani başlayan topuk ağrısı, içe basma ya da burkulma ciddiye alınmalı
-
“Nasıl olsa büyüyünce geçer” yaklaşımı gecikmiş tedavilere neden olabilir
-
Gerekirse ortopedi uzmanından erken değerlendirme alın
🎯 Sonuç
Çocukluk dönemindeki ayak ve ayak bileği problemleri, erken fark edilip doğru şekilde yönetildiğinde büyük oranda düzeltilebilir. Aksi halde ileri yaşlarda kalıcı deformitelere, ağrılı yürüme problemlerine ve ortopedik müdahale ihtiyacına yol açabilir. Ebeveynler, çocuğun ayak gelişimini dikkatle izlemeli ve şüpheli durumlarda bir ortopedi uzmanına başvurmalıdır.
Çocuğunuzun ayak yapısında şekil bozukluğu, yürürken dengesizlik, içe basma, topuk ağrısı ya da ayakkabılarında anormal aşınma fark ediyorsanız; erken teşhis ve tedavi için kliniğimize başvurabilirsiniz.
Op. Dr. Numan Atılgan – Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
