Vertebra Kırığı: Nedenleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavi Süreci
Op. Dr. Numan Atılgan – Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
Vertebralar, omurgayı oluşturan güçlü kemik yapı taşlarıdır. Ancak travmalar, düşmeler, osteoporoz (kemik erimesi) veya tümör gibi nedenlerle bu kemiklerde kırıklar meydana gelebilir. Vertebra kırıkları, hem omurganın yapısal bütünlüğünü tehdit eder hem de omurilik ve sinirler üzerinde ciddi baskılara neden olabilir.
Erken teşhis ve uygun tedavi, kalıcı omurga deformiteleri ve nörolojik hasarların önlenmesi açısından hayati önem taşır.
🔍 Vertebra Kırığı Nedir?
Vertebra kırığı, omurgayı oluşturan bir veya birden fazla omurun bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırık; omurun çökmesi, çatlaması ya da tamamen ayrılması şeklinde gelişebilir.
Kırık omurlar en sık olarak:
-
Torakal (sırt)
-
Lomber (bel)
bölgelerde görülür.
🧾 Vertebra Kırığı Türleri
✅ 1. Çökme Kırığı (Compression Fracture):
-
Genellikle osteoporoza bağlı gelişir
-
Omurun ön kısmında yükseklik kaybı görülür
-
Hafif travmalarla bile oluşabilir
✅ 2. Patlama Kırığı (Burst Fracture):
-
Yüksek enerjili travmalarda (örneğin trafik kazası, yüksekten düşme)
-
Omur parçalanır, sinir kanalına kemik parçaları kaçabilir
-
Nörolojik hasar riski yüksektir
✅ 3. Flexion-Distraction Kırığı:
-
Ani bükülme ve gerilme hareketlerinde oluşur
-
Omurganın arka elemanları zarar görebilir
✅ 4. Translasyon-Rotasyon Kırıkları (Omurga Kayması ile Birlikte):
-
Travmalar sonrası omurların birbirine göre yer değiştirmesi
-
Spinal instabilite (kararsızlık) gelişir
-
Cerrahi müdahale gerektirme olasılığı yüksektir
⚠️ Vertebra Kırığı Belirtileri
-
Ani başlayan şiddetli sırt veya bel ağrısı
-
Hareketle artan ağrı
-
Boy kısalması (özellikle çökme kırığında)
-
Kamburluk oluşumu
-
Sinir sıkışması varsa:
-
Bacaklarda uyuşma, karıncalanma
-
Kas güçsüzlüğü
-
Yürüyüş bozukluğu
-
İdrar veya dışkı kontrolünün kaybı (acil müdahale gerektirir)
-
🧪 Tanı Nasıl Konulur?
📸 Görüntüleme Yöntemleri:
-
Direkt Omurga Röntgeni: Kırık hattı, yükseklik kaybı veya omur yer değişikliği gözlenebilir
-
BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kırığın detayları, kırık parçaları ve omurilik kanalına bası değerlendirilir
-
MR (Manyetik Rezonans): Omurilik, sinir yapıları ve yumuşak dokuların durumu, yeni-eski kırık ayrımı yapılır
-
DEXA: Osteoporoz olup olmadığını değerlendirmek için yapılır
🩹 Vertebra Kırığı Tedavi Yöntemleri
Tedavi yöntemi; kırığın tipi, stabilitesi, sinir basısı olup olmaması ve hastanın yaşı gibi faktörlere göre belirlenir.
✅ 1. Konservatif (Ameliyatsız) Tedavi:
Uygun vakalarda uygulanır:
-
İstirahat ve yatak tedavisi (2–6 hafta)
-
Bel veya sırt korsesi kullanımı
-
Ağrı kesiciler ve kas gevşeticiler
-
Fizik tedavi ve rehabilitasyon
-
Kemik erimesi tedavisi (osteoporoz varsa)
Bu tedaviyle iyileşme süreci genellikle 6–12 hafta sürer. Ancak dikkat edilmezse omurda şekil bozukluğu ve kronik ağrılar gelişebilir.
🛠️ 2. Cerrahi Tedavi:
Şu durumlarda cerrahi önerilir:
-
Kırık instabil (kararsız) ise
-
Omurilik veya sinir sıkışması varsa
-
Kırık sonrası nörolojik bulgular gelişmişse
-
Ağrı konservatif tedaviye rağmen geçmiyorsa
-
Omurgada belirgin şekil bozukluğu oluşmuşsa
🔹 Vertebroplasti / Kifoplasti:
-
Çökme kırıklarında kullanılan minimal invaziv yöntemlerdir
-
Omura kemik çimentosu enjekte edilerek stabilizasyon sağlanır
-
Ağrı hızlı şekilde azalır
-
Lokal anestezi ile yapılabilir, genellikle aynı gün taburcu edilir
🔹 Açık Cerrahi (Spinal Füzyon – Vidalama):
-
Patlama veya kayma tipi kırıklarda
-
Omurgaya vida ve rod sistemleri yerleştirilerek stabilizasyon sağlanır
-
Omurilik baskısı varsa dekompresyon (sinirlerin rahatlatılması) yapılır
⏱️ İyileşme Süreci
-
Kırığın tipine ve tedavi yöntemine göre değişir
-
Kifoplasti sonrası hasta genellikle aynı gün ayağa kalkabilir
-
Açık cerrahi sonrası yatış süresi 3–7 gün arasıdır
-
Fizik tedavi genellikle 3–4 hafta içinde başlatılır
-
Tam iyileşme süresi 2–3 ay olabilir
🎯 Vertebra Kırıklarından Korunmak İçin Öneriler
-
Osteoporoz taraması ve tedavisi
-
Kalsiyum ve D vitamini takviyesi
-
Dengeli egzersiz (yoga, pilates, yürüyüş)
-
Düşmelere karşı ev içi önlemler (halı sabitleyici, tutunma barları)
-
Bel destekli oturma ve yük kaldırırken doğru postür
Sık Sorulan Sorular
Vertebra kırığı tekrarlar mı?
Eğer altta yatan neden (osteoporoz, tümör vs.) tedavi edilmezse, yeni kırıklar gelişebilir. Özellikle osteoporotik hastalarda tekrarlama riski yüksektir.
Ameliyatsız iyileşir mi?
Bazı stabil kırıklar ve çökme kırıkları ameliyatsız iyileşebilir. Ancak ciddi ağrı, şekil bozukluğu veya sinir hasarı varsa cerrahi kaçınılmazdır.
Kifoplasti ve vertebroplasti arasındaki fark nedir?
Kifoplastide omur içi balonla yükseklik bir miktar geri kazandırılır, ardından çimento verilir. Vertebroplastide ise doğrudan çimento enjekte edilir. Kifoplasti, özellikle boy kaybını düzeltmekte daha avantajlıdır.
🧩 Sonuç
Vertebra kırıkları, özellikle yaşlı bireylerde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilen ancak doğru müdahaleyle büyük ölçüde düzeltilebilen rahatsızlıklardır. Modern tıp teknolojileri sayesinde, minimal invaziv cerrahi yöntemlerle hastalar kısa sürede ağrılarından kurtulup aktif yaşama dönebilmektedir.
Ani sırt veya bel ağrınız varsa, bir travma geçirdiyseniz ya da osteoporoz tanınız varsa; vertebra kırığı açısından değerlendirilmeniz önemlidir. Gecikmeden başvurmanız, sağlığınız için kritik olabilir.
Op. Dr. Numan Atılgan
